Spring naar content

De procedure

Een restitutieverzoek wordt eerst via de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (Rijkscollectie) of de Restitutiecommissie (Overige collecties) ingediend bij het ministerie. Op deze pagina vindt u de belangrijkste informatie over het indienen van een verzoek en het verloop van de procedure.

Zodra de procedure start, is de Restitutiecommissie het aanspreekpunt. Komt u er niet helemaal uit? Bij het secretariaat kunt u terecht voor vragen en/of opmerkingen over de werkwijze en de voortgang. De voertaal van de Restitutiecommissie is Nederlands. Met buitenlandse verzoekers wordt in het Engels gecorrespondeerd.

Amerikaanse soldaten tonen roofkunst op het Duitse kasteel Neuschwanstein, 1945

Restitutieverzoek

Voor het indienen van een restitutieverzoek moet duidelijk zijn van wie een kunstwerk is. Dat is niet altijd even duidelijk. Als een schilderij in een museum hangt, betekent dat bijvoorbeeld niet altijd dat het schilderij van het museum zelf is. Het kan ook gaan om een bruikleen van de rijksoverheid, een gemeente of een particulier. Het museum waar het kunstwerk zich bevindt, kan u het beste hierover inlichten. Neem bij twijfel contact op met de RCE.

Wanneer duidelijk is van wie het kunstwerk is, weet u of het gaat om de procedure Rijkscollectie of Overige collecties. Voor beide procedures is een stappenplan opgesteld waarin wordt uitgelegd hoe het indienen van een restitutieverzoek verloopt.

Beoordelingskader

In 2020 is het Nederlandse restitutiebeleid geëvalueerd. De evaluatie is uitgevoerd op verzoek van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Op grond daarvan heeft de minister het Instellingsbesluit Restitutiecommissie per 22 april 2021 vervangen door een nieuw Instellingsbesluit. Dit omvat nu voor zowel de Rijkscollectie als Overige collecties het volledige kader waarlangs de commissie de verzoeken beoordeelt. Dit beoordelingskader bevat drie criteria: oorspronkelijke eigendom, onvrijwillig bezitsverlies en goede trouw bij verwerving.

Is de Staat de bezitter van het cultuurgoed (Rijkscollectie) dan gelden alleen de eerste twee criteria. Is daaraan voldaan, dan adviseert de Restitutiecommissie de minister tot restitutie zonder voorwaarden.

Is een ander dan de Staat de bezitter (Overige collecties) dan wordt ook naar het derde criterium gekeken: goede trouw bij verwerving.

  1. Als voldaan is aan de vereisten van oorspronkelijke eigendom en onvrijwillig bezitsverlies en deze bezitter niet te goeder trouw was (of zich niet op goede trouw wil beroepen), dan volgt restitutie zonder voorwaarden.
  2. Was deze bezitter wel te goeder trouw, dan besluit de Restitutiecom­mis­sie óf tot restitutie zonder voor­waar­den óf tot een bemiddelende oplossing.

Voor verzoeken die al voor 22 april 2021 bij de Restitutiecommissie in behandeling zijn geldt een overgangsregeling.

  1. Zorg dat u zekerheid heeft over de eigendom

  2. Rijkscollectie? Neem dan direct contact op met RCE

  3. Overige collecties? Kom tot overeenstemming met degene die om restitutie vraagt

  4. Dien gezamenlijk een verzoek om bindend advies in

Duur van de procedure

 

De behandelduur van de procedure varieert per zaak. Het kan voorkomen dat er meer dan twee jaar verschil zit tussen het moment waarop een restitutieverzoek in behandeling wordt genomen en het moment waarop het advies wordt uitgebracht. Dit hangt af van verschillende factoren.

De behandelduur kan langer zijn als het historisch onderzoek tijdrovend is, bijvoorbeeld vanwege de omvang van het restitutieverzoek. Ook procedurele redenen kunnen sterk bijdragen aan een langere behandelduur, bijvoorbeeld wanneer sprake is van meerdere restitutieverzoeken op één cultuurgoed. De beperkende Covid-maatregelen, waarmee archieven in binnen- en buitenland langere tijd niet of minder toegankelijk zijn geweest, heeft de voortgang van lopende zaken belemmerd. De doorlooptijd van restitutiezaken is daarmee ook vertraagd.

Reglement werkwijze Restitutiecommissie

De Restitutiecommissie heeft naar aanleiding van het nieuwe Instellingsbesluit haar werkwijze aangepast en opgenomen in een nieuw Reglement.

In dit Reglement is zowel de werkwijze voor restitutieverzoeken met betrekking tot de Rijkscollectie als voor bindend adviesverzoeken met betrekking tot de Overige collecties opgenomen.

Openbaarmaking van het advies en vertrouwelijkheid van gegevens

 

Nadat de Rijksdienst voor Cultuur Erfgoed (RCE) de beslissing van de minister op het restitutieverzoek met het vastgestelde advies van de commissie aan verzoeker heeft gestuurd of nadat de Restitutiecommissie het bindend advies aan partijen heeft gezonden, wordt het advies of bindend advies gepubliceerd op de website van de commissie. Daarnaast wordt het ook in het jaarverslag gepubliceerd, met weglating van persoonsgegevens. Het feitenoverzicht wordt niet openbaar gemaakt. Voor het onderzoek naar gegevens in niet-openbare archieven wordt de verzoeker door het Expertisecentrum om toestemming gevraagd. De commissie gaat zorgvuldig om met vertrouwelijke gegevens.

Vragen over een restitutieverzoek?

Bekijk de veel gestelde vragen of neem contact met ons op.